پهنای باند و میزان تأخیر ۲ شاخص مهم شبکه  


پهنای باند از جمله واژه های متداول در دنیای شبکه های کامپیوتری است که به نرخ انتقال داده  توسط یک اتصال شبکه و یا یک اینترفیس ، اشاره می نماید . این واژه از رشته مهندسی برق اقتباس شده است . در این شاخه از علوم ، پهنای باند نشان دهنده مجموع فاصله و یا محدوده بین بالاترین و پایین ترین سیگنال بر روی کانال های مخابرانی ( باند ) ، است. به منظور سنجش اندازه پهنای باند از واحد « تعداد بایت در ثانیه » و یا bps استفاده می شود . پهنای باند تنها عامل تعیین کننده سرعت یک شبکه از زاویه کاربران نبوده و یکی دیگر از عناصر تاثیرگذار ، «میزان تاخیر» در یک شبکه است که می تواند برنامه های متعددی را که بر روی شبکه اجراء می گردند، تحت تاثیر قرار دهد .
تولید کنندگان تجهیزات سخت افزاری شبکه در زمان ارائه محصولات خود تبلیغات زیادی را در ارتباط با پهنای باند ، انجام می دهند . اکثر کاربران اینترنت نسبت به میزان پهنای باند مودم خود و یا سرویس اینترنت braodband دارای آگاهی لازم می باشند.پهنای باند، ظرفیت اتصال ایجاد شده را مشخص نموده و بدیهی است که هر اندازه ظرفیت فوق بیشتر باشد ، امکان دستیابی به منابع شبکه با سرعت بیشتری فراهم می گردد . پهنای باند ، ظرفیت تئوری و یا عملی یک اتصال شبکه و یا یک اینترفیس را مشخص نموده که در عمل ممکن است با یکدیگر متفاوت باشند .
مثلاً یک مودم ۹۰-V پهنای باندی معادل ۵۶ kbps را در حالت سقف پهنای باند حمایت می نماید ولی با توجه به محدودیت های خطوط تلفن و سایر عوامل موجود، عملاً امکان رسیدن به محدوده فوق وجود نخواهد داشت . یک شبکه اینترنت سریع نیز از لحاظ تئوری قادر به حمایت پهنای باندی معادل ۱۰۰Mbps است ، ولی عملاً این وضعیت در عمل محقق نخواهد شد ( تفاوت ظرفیت تئوری پهنای باند با ظرفیت واقعی ) . پهنای باند بالا و broadband در برخی موارد واژه های «پهنای باند بالا» و « braodband » به جای یکدیگر استفاده می گردند . کارشناسان شبکه در برخی موارد از واژه «پهنای باند بالا » به منظور مشخص نمودن سرعت بالای اتصال به اینترنت استفاده می نمایند . در این رابطه تعاریف متفاوتی وجود دارد . این نوع اتصالات، پهنای باندی بین ۶۴Kbps تا ۳۰۰kbps و یا بیشتر را ارائه می نمایند . پهنای باند بالا با broadband متفاوت است .

broadband ، نشان دهنده روش استفاده شده به منظور ایجاد یک ارتباط است در صورتی که پهنای باند ، نرخ انتقال داده  از طریق محیط انتقال را نشان می دهد . اندازه گیری پهنای باند شبکه به منظور اندازه گیری پهنای باند اتصال شبکه می توان از ابزارهای متعددی استفاده نمود . برای اندازه گیری پهنای باند در شبکه های محلی ( LAN ) ، از برنامه هایی نظیر netpref و ttcp ، استفاده می گردد. در زمان اتصال به اینترنت و به منظور تست پهنای باند می توان از برنامه های متعددی استفاده نمود . تعداد زیادی از برنامه های فوق را می توان با مراجعه به صفحات وب عمومی استفاده نمود .
صرفنظر از نوع نرم افزاری که از آن به منظور اندازه گیری پهنای باند استفاده می گردد ، پهنای باند دارای محدوده بسیار متغیری است که اندازه گیری دقیق آن امری مشکل است . تاخیر پهنای باند صرفاً « یکی از عناصر تاثیر گذار در سرعت یک شبکه است . تاخیر( Latency ) که نشاندهنده میزان تاخیر در پردازش داده در شبکه است ، یکی دیگر از عناصر مهم درارزیابی کارآیی و سرعت یک شبکه است که دارای ارتباطی نزدیک با پهنای باند می باشد .
از لحاظ تئوری سقف پهنای باند ثابت است . پهنای باند واقعی متغیر بوده و می تواند عامل بروز تاخیر در یک شبکه گردد . وجود تاخیر زیاد در پردازش داده در شبکه و در یک محدوده زمانی کوتاه می تواند باعث بروز یک بحران در شبکه شده و پیامد آن پیشگیری از حرکت داده بر روی محیط انتقال و کاهش استفاده موثر از پهنای باند باشد . تاخیر و سرویس اینترنت ماهواره ای دستیابی به اینترنت با استفاده از ماهواره به خوبی تفاوت بین پهنای باند و تاخیر را نشان می دهد . ارتباطات مبتنی بر ماهواره دارای پهنای باند و تاخیر بالایی می باشند . مثلاً زمانی که کاربری درخواست یک صفحه وب را می نماید ، مدت زمانی که بطول می انجامد تا صفحه در حافظه مستقر گردد با این که کوتاه بنظر می آید ولی کاملاً ملموس است. تاخیر فوق به دلیل تاخیر انتشار است . علاوه بر تاخیر انتشار ، یک شبکه ممکن است با نوع های دیگری از تاخیر مواجه گردد . تاخیر انتقال ( مرتبط با خصایص فیزیکی محیط انتقال ) و تاخیر پردازش ( ارسال درخواست از طریق سرویس دهندگان پروکسی و یا ایجاد hops بر روی اینترنت ) دو نمونه متداول در این زمینه می باشند .
اندازه گیری تاخیر در یک شبکه از ابزارهای شبکه ای متعددی نظیر ping و traceroute می توان به منظوراندازه گیری میزان تاخیر در یک شبکه استفاده نمود . برنامه های فوق فاصله زمانی بین ارسال یک بسته اطلاعاتی از مبداء به مقصد و برگشت آن را محاسبه می نمایند . به زمان فوق round-trip ، گفته می شود . round-trip تنها روش موجود به منظور تشخیص و یا بدست آوردن میزان تاخیر در یک شبکه نبوده و در این رابطه می توان از برنامه های متعددی استفاده نمود . پهنای باند و تاخیر دو عنصر تاثیر گذار در کارایی یک شبکه می باشند . معمولاً از واژه QoS (Quality of Service) به منظور نشان دادن وضعیت کارآیی یک شبکه استفاده می گردد که در آن دو شاخص مهم پهنای باند و تاخیر مورد توجه قرار می گیرد.